/Ghassan Kanafani/
I dashur Mustafa!
Sapo morra letrën tënde, ku shkruan se ke rregulluar gjithçka në mënyrë që të mund të jetoj me ty në Sakramento. Njëkohësisht mora lajm se jam pranuar në departamentin e Inxhinierisë Civile në Universitetin e Kalifornisë. Të falënderoj për gjithçka miku im! Megjithatë, ajo që do të të them do të të duket disi e habitshme – por mos ki aspak dyshime, jam tepër i bindur – në fakt kurrë nuk i kam parë gjërat më qartë se tani. Jo miku im, unë kam ndryshuar mendje! Nuk do të të ndjek nga pas në tokën ku ka “gjelbërim, ujë dhe fytyra të qeshura”, siç shkruan ti. Jo miku im, unë do të qëndroj këtu, për mos t’u larguar kurrë.
Jam tepër i mërzitur që jetët tona nuk do ndjekin më të njëjtin rrugëtim, Mustafa. Më duket sikur të dëgjoj kaq pranë duke më kujtuar premtimin që dhamë dikur, tek brohorisnim “Një ditë do të jemi të pasur!”. Por nuk ka mbetur asgjë për t’u bërë miku im. Po, sigurisht, më kujtohet ajo ditë në hollin e aeroportit të Kajros, kur rroknim duart ndërsa vështroja helikat e ndërkryera. Në ato momente gjithçka dukej se rrotullohej në kohë bashkë me motorin shurdhues, e ti qëndroje përballë meje, i qetë në fytyrë.
Në fytyrën tënde nuk ka ndryshuar shumëçka që prej kohës kur rriteshim në Shaijya të Gazës, me përjashtim të atyre pak rrudhave. U rritëm së bashku, duke e njohur plotësisht njëri tjetrin, madje premtuam që së bashku do të ecnim deri në fund. Por…
“Mbeten edhe 15 minuta përpara se të niset avioni. Mos vështro i hutuar në hapësirë por dëgjo! Vitin tjetër do të shkosh në Kuvajt dhe do mundesh të kursesh mjaftueshëm për të shkuar në Kaliforni. E nisëm së bashku dhe kështu duhet ta përfundojmë…”
Teksa flisje vështroja buzët që lëviznin. Gjithnjë e ke pasur të tillë mënyrën e të folurit, të shpejtë dhe të rrëmujshme, pa ndalesa. Po çuditërisht ndjeja sikur nuk ishe dhe aq i lumtur me fluturimin tënd. Nuk mund të rreshtoje as tri arsye të forta për atë fluturim. Të njëjtin pikëllim ndjeja edhe unë, dhe mendoja “Përse nuk arratisemi dhe ta braktisim Gazën? Përse?!”.
“Dëgjo me kujdes! Më shkruaj çdo ditë… çdo orë… çdo minutë! Avioni po niset, lamtumirë! Ose më mirë, shihemi së shpejti!”
Buzët e tua të ftohta më puthën në faqe nxitimthi, u ktheve me kurriz nga unë drejt avionit dhe, kur më vështrove përsëri, në sytë e tu vura re që dilnin lot.
Në mes të atij viti, Izraeli bombardoi Sabhan dhe sulmoi Gazën, Gazën tonë! Një ngjarje e tillë pati ndikim tek unë, por jo kushedi se çfarë; unë gjithsesi do e lija Gazën pas për të shkuar në Kaliforni ku do mund të jetoja për veten, për veten që vuante prej kohësh. E urreja Gazën dhe banorët e saj. Gjithçka në atë qytet të gjymtuar më kujtonte piktura të ngjyrosura në gri nga ndonjë plak i sëmurë. Po, vërtet do t’i dërgoja mamasë dhe gruas të vëllait të vdekur së bashku me fëmijën e tyre disa të ardhura sa për të mbajtur frymën gjallë, por gjithsesi atje në Kaliforninë e gjelbër do ta shpëtoja veten nga kjo barrë e fundit, larg nga kundërmimi i disfatës që prej shtatë vitesh më mbyste. Simpatia që më afronte me fëmijën e vëllait tim, gruan e tij dhe mamanë tonë nuk do të ishte kurrë mjaftueshëm sa për të justifikuar kredhjen time tragjike në këtë mjerim. Ndjenja të tilla nuk do duhej të më zhysnin më thellë nga sa isha zhytur. Duhet të zhdukem në fluturim!
Ti i njeh këto ndjesi Mustafa sepse i ke provuar vetë. Ç’është kjo lidhje e vagullt me Gazën e cila na zbeh entuziazmin për t’u zhdukur në fluturim? Përse nuk e analizonim çështjen në të tillë mënyrë sa për t’i dhënë një kuptim të saktë? Përse nuk e linim disfatën bashkë me plagët e saj pas krahëve dhe të ecnim drejt një të ardhmeje që premtonte sado pak ngushëllim? Përse? Nuk dinim të thoshim me saktësi se përse.
Kur shkova me pushime në qershor dhe mblodha të gjitha gjërat e vlefshme që zotëroja, në pritje të lamtumirës së ëmbël, drejt gjërave të vogla që i japin jetës kuptim të ngazëllyeshëm, Gazën e gjeta njëlloj siç e kisha njohur, të ndrojtur si guaska e një kërmilli të flakur nga valët në brigje të ashpra ranore. Gaza ishte më e gjymtuar se agonia e një të fjeturi gjatë një makthi, me rrugët saj të ngushta të tejmbushura me ballkone… Gaza! Por cilat janë shkaqet e paqarta që e lidhin një njeri me familjen, shtëpinë, kujtimet e tij, ashtu si pranvera thërret tufën e vogël të dhive të malit? Nuk e di. Di vetëm se atë mëngjes shkova te mamaja, në shtëpinë tonë. Kur arrita, e shoqja e vëllait të ndjerë më pyeti e përlotur nëse do t’ia plotësoja dëshirën Nadias të vogël për ta vizituar në spital atë mbrëmje. E njeh Nadian, bukuroshen 13-vjeçare të vëllait tim?
Në mbrëmje bleva një qese me mollë dhe u nisa në spital për te Nadia. E dija që mamaja dhe kunata po më fshihnin diçka, diçka që gjuha nuk mund ta përtypte, diçka të çuditshme që nuk mund t’i vija gishtin se çfarë ishte. E doja Nadian prej zakonit, të njëjtit zakon që më bënte të doja të gjithin atë brez që ishte rritur mes vuajtjesh dhe përndjekjesh, saqë tani mendonin se të jetoje një jetë të qetë ishte njëfarësoj anomalie shoqërore.
Çfarë ndodhi në atë çast? Përsëri, nuk di ta them. Hyra i qetë në dhomën e bardhë. Fëmijët e sëmurë gëzojnë diçka prej të shenjtës, aq më shumë ata fëmijë të sëmurë si pasojë e gjymtimeve mizore dhe të pamëshirshme. Nadia ishte shtrirë në shtratin e saj, mbështetur në një jastëk të madh, mbi të cilin flokët i shpërndaheshin si shi i dendur. Në sytë e zi e të mëdhenj kishte heshtje dhe një lot që shndriste përhershëm në thellësi. Fytyrën e kishte të qetë dhe të palëvizshme, por po aq shprehëse sa mund të jetë fytyra e një profeti të torturuar. Ajo ishte ende fëmijë, por dukej shumë më tepër se aq, më e vjetër se një fëmijë, shumë më e vjetër!
“Nadia!”
Nuk e kam idenë nëse e thërrita unë emrin e saj apo dikush tjetër pas meje. Por ajo ngriti sytë drejt meje dhe unë i ndjeva të më shkrinin si një copë sheqeri të rënë në një filxhan çaji të ngrohtë.
Bashkë me buzëqeshjen e imët erdhi dhe zëri i saj. “Xhaxha! Paske ardhur nga Kuvajti?“
Zëri u thye, por arriti ta ngrinte veten me ndihmën e duarve dhe zgjati qafën drejt meje. E përkëdhela dhe u ula pranë saj.
“Nadia! Të kam sjellë dhurata nga Kuvajti, shumë dhurata! Do të presim deri sa të largohesh nga spitali, tërësisht e shëruar, dhe më pas do të vish në shtëpinë time të t’i dhuroj. Të kam blerë pantallonat e kuqe për të cilat më shkrove. Po po, t’i kam blerë!”
Ishte një gënjeshtër, e lindur prej situatës së rënduar, por teksa e belbëzoja gënjeshtrën ndjeva se po thosha të vërtetën për të parën herë. Nadia u rrëqeth sikur ta godisnin me elektroshok dhe uli kokën në një heshtje të tmerrshme. I ndjeja lotët e saj teksa më preknin dorën.
“Thuaj diçka Nadia! Nuk i do më pantallonat e kuqe?” Ajo ngriti shikimin drejt meje në një përpjekje për të folur, por më pas ndaloi, shtrëngoi dhëmbët dhe zëri i saj u dëgjua nga diku larg.
“Xhaxha!”
Zgjati dorën për të ngritur jorganin dhe më tregoi këmbën, të prerë nga fillimi i kofshës.
Miku im…! Kurrë nuk do mundem të harroj këmbën e prerë të Nadias. Jo! Nuk do mund të harroj as hidhërimin që pushtoi fytyrën e saj për të qëndruar aty përgjithnjë. Atë ditë dola nga spitali i Gazës me duart në xhep, që shtrëngonin dy paundët që kisha sjellë me vetë për t’ia dhuruar Nadias. Dielli flakërues i mbushte rrugët me ngjyrën e gjakut. Dhe Gaza, Gaza dukej tërësisht e re Mustafa! Unë dhe ti nuk e kishim parë kurrë të tillë më parë. Grumbulli i gurëve në hyrje të lagjes Shajiya ku kishim jetuar tanimë kishte kuptim, dhe dukej sikur ishin vendosur aty me asnjë qëllim tjetër përveçse pikërisht për t’i gjetur kuptimin. Gaza ku kishim jetuar, bashkë me njerëzit me të cilët kishim ndarë shtatë vite disfatë, ishte diçka krejtësisht e re. Më dukej si një fillim. Nuk e di pse e mendoja si të tillë. Imagjinoja sikur rruga kryesore ku po ecja ishte thjesht fillimi i një rruge më të gjatë, me destinacion Safadin. Gjithçka në këtë Gazën tonë bërtiste me trishtim që nuk mjaftohej me vajtimin. Ishte një sfidë: më shumë se e tillë ishte shpagim për këmbën e prerë!
Unë eca në rrugët e Gazës, rrugë të mbushura me diell verbues. Ato rrugë më treguan si Nadia kishte humbur këmbën duke u përpjekur të shpëtonte vëllain e vogël nga bombat dhe flaka që kishin shtrirë kthetrat në shtëpinë e tyre. Nadia mund të kishte vrapuar, të shpëtonte veten, por nuk e bëri. E përse?! Jo miku im, unë nuk kthehem dot në Amerikë dhe nuk ndiej aspak pendesë. Jo, as nuk do mundemi të përfundojmë rrugën që nisëm bashkë prej fëmijërisë. Ndjesia e turbullt që kishe teksa lije Gazën duhet të rritet si gjigand brenda teje. Duhet të shtrihet kudo, duhet ta kërkosh në mënyrë që të gjesh vetveten, këtu, midis rrënojave të shëmtuara të disfatës. Unë nuk vij te ti. Por ti kthehu te ne! Kthehu të mësosh nga këmba e Nadias, të mësosh sa dhe për çfarë vlen jeta dhe ekzistenca!
Kthehu miku im! Të presim të gjithë.
E përktheu Frenklin Elini
Marrë nga Marxists Internet Archive
Imazhi: Mohammed Abed/AFP
