/Subcomandante Marcos/
Shtator 1999
Çdo gusht, vit pas viti, malet e Meksikës juglindore i japin jetë një agimi veçanërisht të shndritshëm. Nuk ia njoh shkaqet shkencore, por gjatë këtij agimi – të vetmit përgjatë gjithë gushtit të mërzitshëm – hëna kthehet në një djep përkundës vezullimi, yjet ravijëzohen rreth e rrotull saj dhe Rruga e Qumështit shpërfaq krenarisht ato mijëra plagët e veta ku është bllokuar drita. Këtë gusht në fundin e mijëvjeçarit, ky agim u shfaq në ditën e gjashtë të kalendarit. E me hënën përkundëse u rikthye në kujtime një tjetër gusht dhe një tjetër datë gjashtë, 15 vjet më parë, kur unë nisa rrugëtimin drejt këtyre maleve që ishin dhe janë, dua apo s’dua unë, shtëpi, shkollë, rrugë dhe derë. E nisa këtë rrugë në gusht dhe nuk e përfundova deri në shtator.
Duhet t’ju rrëfej diçka. Kur nisa të ngjis gjithë mundim kodrën e parë të pjerrët nga ato që shtrihen këtyre anëve, isha i sigurt se do të ishte edhe e fundit. Nuk po mendoja për revolucionin, as për idealet e larta njerëzore dhe as për të ardhmen e shndritshme të të nëpërkëmburve e të harruarve të përjetshëm.
Jo, po mendoja se kisha bërë gabimin më të madh të jetës sime, se dhimbja që po ma ngushtonte kraharorin gjithnjë e më tepër do të përfundonte duke ma mbyllur një herë e mirë tubin imëtak të frymëmarrjes dhe se gjëja më me mend që mund të bëja ishte të kthehesha pas dhe ta lija revolucionin të vetëmenaxhohej pa mua. Nëse nuk u ktheva pas, ishte vetëm për arsye se nuk e dija rrugën e kthimit. E vetmja gjë që dija ishte se duhej të ndiqja compañero-n që ecte përpara meje, i cili, nisur nga cigarja që po pinte teksa shkelte mbi baltë pa më të voglën shenjë mundimi, dukej sikur kishte dalë për shëtitje. Nuk ma merrte mendja se një ditë do të isha në gjendje të ngjisja një kodër teksa pija duhan e të mos ndjeja se po vdisja me çdo hap që hidhja, apo se do të vinte një kohë kur do mund t’i bëja ballë baltës aq të bollshme nën këmbë sa edhe yjet mbi kokë. Jo, në ato momente nuk kisha asnjë mendim. Po përqendrohesha në çdo gulç ajri që po përpiqesha të thithja.
Në një moment arritëm pikën më të lartë të kodrës dhe burri që drejtonte kolonën tonë të vogël (ishim vetë i tretë) tha se aty do të bënim pushimin. E lëshova veten në baltë dhe mendova se ndoshta nuk do të ishte aq e vështirë të gjeja rrugën e kthimit, se do të më mjaftonte vetëm që të ecja tatëpjetë pafundësisht dhe se një ditë do të arrija te vendi ku më kish lënë kamioni. Këto llogari po i bëja bashkë me justifikimet që do u jepja atyre dhe vetes time se pse po e braktisja që në nisje karrierën time si gueril, kur compañero-ja m’u afrua dhe më zgjati një cigare. E refuzova me një të tundur të kokës jo sepse nuk doja të flisja, por se u përpoqa të thosha “Jo, faleminderit!”, veçse më doli vetëm një gulçim.
Pas pak, duke përfituar nga fakti se burri që ishte përgjegjës ishte larguar disi për të plotësuar ato që njihen si nevoja biologjike bazike, e mora pushkën kalibër-20 që po e përdorja më shumë si shkop për të ecur sesa si armë lufte, dhe e ngrita veten në këmbë me sa munda. Kështu ia dola të shihja diçka nga maja e atij mali që më goditi thellësisht.
Jo, unë nuk pashë poshtë. Nuk e hodha vështrimin drejt gjarpërimit përdredhës të lumit dhe as drejt dritës së mugët të zjarreve që ndriçonin vagullt një kasolle të largët, madje as drejt maleve përkarshi që pikturonin luginën, ku dergjeshin të shpërndarë fshatra të vegjël, fusha dhe kullota.
Unë pashë lart. Vështrova një qiell që ishte si dhuratë dhe çlirim – madje jo, më shumë premtim. Hëna ishte si një buzëqeshje përkundëse e mbrëmjes, yjet si drita blu të shndritshme dhe gjarpri i moçëm i plagëve vezulluese që e quajmë Rruga e Qumështit dukej sikur e kishte mbështetur kokën diku larg, atje tej.
Qëndrova ashtu duke vështruar për ca kohë, duke e ditur se do të më duhej të ngjitesha sipër asaj kodre për të shijuar atë agim, se balta, rrëshqitjet, gurët që ma vrisnin mishin brenda dhe jashtë këpucëve, mushkëritë e lodhura e të pamundura për të tërhequr brenda ajrin e nevojshëm, këmbët e mpira, përpjekja e dëshpëruar për të përdorur pushkën si shkop për të ecur e për të çliruar çizmet nga balta që i kish uzurpuar, ndjenja e vetmisë dhe e shkretimit, pesha që po mbaja në kurriz (që siç mësova më vonë ishte vetëm një pjesëz sepse më vonë do të ishte gjithmonë tre herë më shumë), se të gjitha këto – e shumëçka që do të vinte më vonë – ishin kushtet që e kishin bërë të mundur atë hënë, ato yje dhe Rrugën e Qumështit që ishte pikërisht aty e askund tjetër.
Kur dëgjova nga pas urdhrat për të rinisur marshimin, sipër në qiell një yll, padyshim i lodhur me nënshtrimin ndaj çatisë së errët, ia doli që të çlirohej dhe, duke rënë, të lërë një shenjë të shkurtër e bredharake mbi dërrasën e zezë të natës.
“Kjo është ajo çfarë jemi,” i thashë vetes, “yje të rënë që mezi ia dalin të gërvishtin qiellin e historisë me një shkarravinë.” Për aq sa më takonte, unë vetëm sa e kisha menduar diçka të tillë, por me sa duket e kishte menduar me zë të lartë sepse compañero-ja pyeti: “Çfarë tha?”
“Nuk e di” iu përgjigj burri që drejtonte. “Bën vaki që ta kenë zënë ethet. Duhet të nxitojmë.”
Kjo që po tregoj ndodhi 15 vjet më parë. 30 vjet më parë disa njerëz gërvishtën historinë dhe, në dijeni të kësaj, filluan të thërrisnin shumë të tjerë në mënyrë që përmes shkarravitjes, gërvishtjes e gërricjes, do t’ia dilnin të grisnin tisin e historisë, e kështu drita më në fund do të mund të shihej. Kjo, dhe asgjë më shumë, është përpjekja që ne po bëjmë. E prandaj nëse na pyesni se çfarë duam, paturpësisht do ju përgjigjemi: “Të hapim një të çarë në histori.”
Ndoshta do të më pyesni se çfarë ndodhi me qëllimin tim për t’u kthyer mbrapsht dhe për të braktisur jetën e guerilit, dhe mund të supozoni se vizioni i atij agimi të parë nëpër male më bëri që të heq dorë nga ideja ime për t’ia mbathur, ma ngriti moralin dhe e forcoi ndërgjegjen time revolucionare. Epo, e keni gabim. E vura në zbatim planin tim dhe e zbrita kodrën. Por më ndodhi që ngatërrova anën nga duhej të zbrisja. Në vend se të zbrisja nga faqja që do të më çonte pas në rrugën prej aty drejt “civilizimit”, mora tatëpjetë faqes që më çoi thellë brenda pyllit tropikal dhe më nxori në një tjetër kodër, e pastaj një tjetër e një tjetër…
Kjo ndodhi 15 vjet më parë. Prej atëherë, kam vazhduar duke ngjitur kodra dhe duke u ngatërruar se nga cila faqe duhet të zbres, dhe çdo 6 gusht vazhdon të lindë një agim i veçantë, dhe të gjithë ne vazhdojmë të ngelemi yje të rënë që mezi e gërvishtim historinë tonë.
Prit! Çfarë është ajo që shkëlqen kaq shndritshëm në distancë? Më ngjan me një të çarë…
E përktheu Redi Muçi
Imazhi: Zapatista Wallpaper
