/Arlind Qori/
Në fjalorin majtist kanë zënë vend prej kohësh shënjuesit e shpluhurosur (edhe fetarisht) të Alain Badiou-së si “ngjarje” apo “besnikëri” ndaj saj. S’është vendi me u marrë me domethënien e tyre komplekse filozofike[1], por për ta kthyer pak vëmendjen në dimensionin e tyre socio-historik. Çfarë ndodhte në situatën socio-historike të viteve 80’ që e shtyu Badiou-në të ngulmonte për këto koncepte? Ato vite nuk shënojnë vetëm triumfin ekonomik dhe politik të neoliberalizmit (Theçer, Regan etj), por edhe zbythjen ideologjike më serioze të së majtës revolucionare. Sa e sa mendimtarë revolucionarë të një a dy dekadave më parë – heronj të barrikadave të 68-s – kthyen pllakën duke u tërhequr ose në lojërat gjuhësore postmoderne[2], ose në born-again-liberals[3] që zbuluan antikomunizmin pas pilafit[4]. Në kohën kur varka po fuste ujë, shumëkush zgjodhi të kërcente në vaporin e kundërshtarit. Ideologjikisht diçka e tillë shënoi jo vetëm braktisjen masive të marksizmit teorik, por edhe distancimin nga ngjarjet më të mëdha revolucionare të shekullit XX. Atëbotë s’dënoheshin më si një dekadë më parë vetëm korruptimet (edhe kriminale) e revolucioneve madhështore, por vetë gjeneza revolucionare; ose më saktë tentativa kolektive e të hedhurit të një hapi të pashmangshëm në boshllëkun e situatës historike, në nyjëtimin e trazuar të analizës konkrete të situatës konkrete me shpresën utopike. Në ato kushte kur të përdorje teorikisht Marksin konsiderohej anakronizëm e t’i referoheshe politikisht ngjarjeve si Revolucioni Bolshevik apo Kinez të vinin damkën, Badiou-ja ngulmoi në karakterin universal dhe emancipues të këtyre revolucioneve[5], të cilat prej efekteve që kishin prodhuar në histori duheshin konsideruar ngjarje: prej tyre historia nuk ishte më e njëjta e, mbi të gjitha, të shfrytëzuarit nuk ishin më të padukshëm. Rrjedhimisht raporti midis agjentëve politikë me ngjarjen s’mund të ishte veçse ai i renegatëve[6] (mohuesve të ngjarjes dhe vetes së tyre të dikurshme[7]) dhe i subjekteve besnike, të cilëve kushtet e pamundura ua përforconin besnikërinë.
Pyetja që mund të shtrohet në rastin shqiptar është nëse ka kuptim (jo filozofikisht, por në rrafshin socio-historik përderisa shtrohet në kuadrin e militantizmit politik për të cilin abstraksioni i teorisë përnaltësohet universalisht te konkretja) referimi ndaj koncepteve të tilla si ngjarje dhe besnikëri.
Në Perëndim brezi i parë i revolucionarëve të pasluftës ishin të rinjtë e viteve 60’, të frymëzuar aty për aty nga Revolucioni Kuban, Vietnamez e Kulturor Kinez përmes të cilëve arrinin deri tek identifikimi me Revolucionin e Tetorit. Një pjesë e konsiderueshme e tyre u bënë renegatë në vitet 80 – çka ua lejonte qëndrestarëve besnikërinë ndaj ngjarjes jo vetëm si palëkundshmëri teorike, por edhe si papërkulshmëri politike në kuptimin e mospranimit të mbramë se kapitalizmi përbënte fundin pseudohegelian të historisë. Homologët e këtij brezi në Shqipëri mund të konsiderohen të rinjtë e Luftës Antifashiste Nacional-Çlirimtare, me referenca ku e ku më të vagullta e dogmatike mbi ngjarjen e Revolucionit e Tetorit. Për faktin se revolucioni shqiptar u mbyt së brendshmi për pesë dekada, besnikëria e brezit në fjalë kaloi dy fazat e asaj që Badiou-ja e quan pasioni për Realen (ngulmimi për ndryshime shoqërore radikale me efekte emancipuese dhe fanatizmi terrorist i sakrificës së gjithçkaje për hir të prekjes së Reales që i jashtësonte problemet strukturore duke i materializuar në armiq subjektivë të kudogjendur) për të përfunduar në nostalgjinë që pret ardhjen e dytë të Mesisë. Për ta besnikëria u kthye në çështje nderi e burrnie më shumë sesa konsekuence politike. Fundja revolucionarizmi ngushtohej në besnikërinë ndaj formës më dekadente socialiste: enverizmit, kulti i të cilit shpërfaq sektarizëm fetar ndër ndjekësit.
Kushtimisht edhe renegatët shqiptarë nuk ishin mirëfilli të tillë, pasi edhe më parë nuk kishin qenë militantë revolucionarë. Pseudobesnikëria prodhon pseudorenegatizëm. Militantizmi revolucionar lind dhe kalitet në kohëra të rrezikshme e heroike, jo në kushtet e stanjacionit dhe terrorit të herëpashershëm nga vetë partia me demek revolucionare. Për komunistët e brezit të dytë, mikroborgjezët e kthinave urbane, revolucionarizmi ishte lejekalim për gëzim privilegjesh të vogla. Kësisoj, me t’u kthyer historia, s’e patën për gjë të mbushnin koshat e plehrave me teserat e partisë me po të njëjtën lehtësi të paskrupullt me të cilën ishin bërë anëtarë të saj. Për pasojë ata janë të zhveshur nga dramaticeti i revolucionarëve gjashtëdhjetetetistë të cilët nga zhgënjimi, dëshpërimi, lodhja apo frika u konvertuan në ithtarë të kapitalizmit postmodern me fytyrë Tony Blair-i e Bill Gates-i.
Në kushtet ku besnikët nuk janë tamam besnikë, as renegatët mirëfilli renegatë, çfarë fjalori mund të përdoret nga trupat e rinj revolucionarë shqiptarë? Sa ndihmon gjuha badiujane? A ka kuptim besnikëria ndaj një Ngjarjeje më se 100 vjet më parë si motivim kryesor politik? A jemi në fazën e rekonkuistës ideologjike apo të prodhimit të së resë në kushte shkretie relative? A jemi sivëllezërit e simotrat e revolucionarëve të 68-s apo të revolucionarëve të 1848 e Komunës së Parisit?
Ndoshta do të ishin më produktive politikisht përdorimet e koncepteve si kauzë dhe përkushtim. Kauza i referohet ngjarjes vetëm si pikë orientuese historike, por përftohet më shumë nga përkuljet e totalitetit (kontradiktor) shoqëror prej formave bashkëkohore të zhvillimit kapitalist, që në rastin shqiptar nyjëton paramodernen (fisi si rrjetë sociale) me postmodernen (puna në call center) duke i kaluar tangjent modernitetit të gërmadhave të socializmit të partisë. Kauza mbart luhatshmërinë e pjesshme të subjekteve të reja që shfrytëzohen e përjashtohen. Po ashtu si koncept bashkëshkon me imagjinaren e ngulmimit dhe me diçka që duhet nisur sa më parë, prej hiçit nëse e lyp nevoja, qoftë edhe nga një grusht njerëzish. Kauza nuk është thjesht ndërkombëtarizmi gjuhësor i çështjes, por përzgjedhja midis çështjeve dhe përnaltësimi i njërës syresh në koniunkturën historike si përparësore dhe hegjemonizuese. Ashtu sikundër kauza pa çështjet është englendisje teorike, çështjet pa kauzën janë objekt dëfrimi dhe shquarjeje televizive alla-shoqëri civile.
Nëse te ngjarja tradhtia (renegatizmi) i paraprin besnikërisë (socio-historikisht besnikëria është reagim politik ndaj pakësimit të radhëve), te kauza – si nistore – kërkohet përkushtimi, e përkundërta me të cilin nuk është tradhtia, por mënjanimi. Tradhtia është produkt i kohëve shpresëplota, ku nga gjirizi shihen yjet dhe ku shoqet/ shokët të thonë se të bëjnë sytë ndërsa sharrojnë shkallën e përbashkët. Obskurantizmi i sotëm nuk lejon as tradhtinë (çka reflektohet edhe në ilaritetin e menjëhershëm ndaj përdorimit të këtij shënjuesi jashtë shtratit bashkëshortor), por vetëm mospërkushtimin si mungesë.
Kauza nuk prodhohet si raport frymëzimi me të shkuarën, as si efekt i thyerjeve të së shkuarës në të tashmen. Ajo është riorganizim i të tashmes nga e ardhmja. Afërmendsh jo nga një e ardhme e ndritur që mezi po pret që ne të luajmë gishtin për ta sendërtuar. E ardhmja e revolucionarëve të dytë është distopike. Për dy arsye: 1. Kapitalizmi bashkëkohor nuk ka më unilinearitetin progresisto-iluminist që së paku deri në prag të Revolucionit Bolshevik frymëzonte shumëkënd në krahun revolucionar. 2. Është i pashmangshëm vetëdijesimi për falimentimin e tentativës së parë të madhe revolucionare (korruptimi dhe ploja staliniste). E ardhmja nxitëse e revolucionarëve të sotëm mund të përfytyrohet si njëfarë udhëtimi kozmik nga e ardhmja e pritshme distopike në të tashmen për ta prodhuar kauzën prej hiçit politik dhe shpërhapjes së çështjeve të pambarimta shoqërore. Tmerri nga kjo e ardhme, shenjat e të cilës po dalin edhe më në pah, do t’i shtynte ta sendërtonin kauzën e mbi të gjitha t’i përkushtoheshin asaj. Përkushtim kolektiv jo si tra-la-la romantike e begatisë së nesërme socialiste, por si vetëdije se ka ende vend për shpresë (shpresë, jo siguri) vetëm nëse vetja kridhet në përpjekjen për të shkelur frenat e fatalitetit historik të kapitalizmit bashkëkohor.[8] Jo për ta kthyer trenin mbrapsht, as për ta lënë në vend, por për të ndërtuar trase dhe shina të reja, që e presin tejpërtej njëkahësinë teleologjike kapitaliste. Gjithnjë me vetëdijen kokulur se kur dështoi njëherë, mund të dështojë sërish. Veçse me të njëjtën gatishmëri si herën e parë (dhe këtu mund të rikuperohet pjesërisht koncepti i ngjarjes): duhet guxuar hapi në boshllëk, se e vetmja mënyrë për të hapur shteg është të ecësh.
Shënime:
[1] Shkurtimisht mund t’i referohemi pedagogjikes Etikë: “Të jesh besnik i një ngjarjeje është të lëvizësh brenda një situate që ngjarja e ka shtuar, duke e menduar situatën sipas ngjarjes. Meqenëse ngjarja përjashtohet nga të gjitha ligjet e rregullta të situatës, atëherë subjektet shtyhen të shpikin një mënyrë të re të të qenit dhe të vepruarit brenda situatës.”
[2] Rasti i Jean-François Lyotard-it është më se përfaqësues. Dikur kontribuues ultramajtist i Socialisme ou Barbarie, Lyotard-i sot njihet rëndom pas tekstit kushtetimor të postmodernizmit Kushti postmodern.
[3] Emri më i spikatur mediatikisht është ai i pop-filozofit përfaqësues të nouveaux philosophes-ve Bernard–Henri Lévy-së.
[4] Meqenëse pilafi totalitar stalinist kishte dekada që ishte shterur dhe, pavarësisht shkulmeve rev-kulturaliste të Maos, ishte zëvendësuar me gerontokracinë dhe mirëfilli socializmin burokratik të epokës brezhnjeviane.
[5] Këtu s’bëhet fjalë vetëm për tekstet filozofike të angazhuara politikisht si Teoria e kontradiktës e mesviteve 70’, por edhe për një prej teksteve thyerës të fillimviteve 80’, Teorinë e subjektit e cila u paraprin ideve kryesore të dy vëllimeve të Qenies dhe ngjarjes.
[6] Për t’u veçuar këtu është polemika e Badiou-së me ish-majtistin revolucionar, psikanalistin lakanian Jacques-Alain Miller të cilit, kur i drejtohet si renegat më 2013-n, nxiton t’i shpjegojë se termi në fjalë nuk ka karakter moral, por përshkrues për të dhënë transformimin e dikujt nga militant barrikadash në mbështetës të “klikës së Sarkozisë” dhe, aq më rëndë, në instrumentalizues të shkollës lakaniane për mbështetjen e sulmit ndaj Libisë.
[7] Badiou-ja është i mendimit se kushdo është potencialisht i çarë në mes të riprodhimit të vetes si agjent i situatës dhe besnikërisë subjektizuese ndaj ngjarjes e cila prodhon të vërtetat (politike, shkencore, artistike e dashurore).
[8] Walter Benjamini i Passagenwerk-ut: “Marksi shkruan se revolucionet janë lokomotivat e historisë. Mirëpo punët mund të qëndrojnë ndryshe. Ndoshta revolucionet nuk janë trena që rendin, por tërheqja nga njerëzimi e frenave të emergjencës.”
Ky artikull është botuar nën licensën CC BY-SA 4.0.
