/Nancy Fraser/ – intervistë
– vazhdon nga botimi i datës 8 mars
RM – Është e qartë se lufta mbi riprodhimin shoqëror mund të ndihmojë në ndërtimin e një blloku kundër neoliberalizmit dhe kapitalizmit. Po në lidhje me marrëdhëniet patriarkale – a mund ta luftojmë dhunën mashkullore brenda termave të luftës mbi riprodhimin? A mund ta përdorim këtë front për të ndryshuar marrëdhëniet tona me gratë e tjera dhe, mbi të gjitha, me burrat?
NF – Po ia nis duke përmendur lëvizjen #MeToo, imazhi publik i së cilës është përqendruar në Hollivud, tek aktoret e mirëpaguara, humoristët, mediat etj. Po masa e gjerë e grave më pak të privilegjuara e janë më shumë pre e sulmeve dhe ngacmimeve seksuale në punë. U referohem punëtoreve të sektorit bujqësor, disa prej të cilave nuk kanë as dokumente, ku mungesa e burimeve dhe fuqisë ato më të cenueshme ndaj kërkesave të pronarëve dhe administratorëve. Njësoj ndodh edhe me punëtoret e sektorit të hotelerisë – për shembull, me rastin e Dominique Strauss-Kahn – apo atyre që punojnë në pastrimin e zyrave. Personat që punojnë në kujdesin shtëpiak janë veçanërisht më të ekspozuar ndaj dhunës dhe sulmeve seksuale.
Lëvizja #MeToo, nëse mendohet më gjerësisht, është një luftë mbarëpunëtore. Është luftë për një vend pune të sigurt dhe pa iu nënshtruar abuzimeve. Është për të ardhur keq që mediat lundrojnë vetëm në sipërfaqe sepse bën të duket sikur kjo nuk është një luftë klasore. Megjithatë, në instancë të fundit, çështja e riprodhimit shoqëror lidhet gjithashtu me ndryshimin e marrëdhënieve midis prodhimit dhe riprodhimit e, rrjedhimisht, dhe ndryshimit të ekuilibrave të pushtetit në vatrën shtëpiake.
Riprodhimi shoqëror nuk duhet reduktuar vetëm në punë grash (gjinizuar). Ky proces përbën një punë të rëndësishme shoqërore, disa aspekte të së cilës janë shumë të këndshme dhe krijuese. Burrat duhet të përfshihen në këtë proces, duke ndarë dhe marrë plotësisht përgjegjësitë përkatëse. Kjo lidhet gjithashtu me ndryshimin e dinamikave në vatrën familjare. Natyrisht që feminizmi për 99-përqindëshin është kundër çfarëdolloj dhune ndaj grave, personave trans dhe jo-cis, kundër racizmit etj.
Patriarkati është një fjalë që në fakt nuk dua të përdor sepse jep një imazh dual të pushtetit – mjeshtrin dhe shërbëtorin si të nënshtruar ndaj tij. Po format e vërteta të qendërzuara të pushtetit në shoqërinë tonë ekzistojnë në mënyrë impersonale dhe strukturore, duke ndrydhur kështu mundësitë e klasës punëtore dhe njerëzve të varfër.
Prandaj mendoj se është i rëndësishëm përvijijmi i një imazhi tjetër mbi pushtetin. Ai ushtrohet nëpërmjet bankave dhe FMN-së, përmes organizimit të financave dhe industrisë, si dhe përmes ndërtimit të tregjeve të punës me diskriminim gjinor e racor. Kjo përcakton se kush ka qasje në burime dhe kush mund t’i përligjë pretendimet e veta dhe kush mund të funksionojë si i barabartë edhe në marrëdhëniet familjare dhe personale.
RM – Kur flisni për drejtësi sociale, ndër të tjera ju shquani tri nivele: atë të shpërndarjes (ekonomisë), njohjes (kulturës) dhe përfaqësimit (politikës). Deri në çfarë mase janë këto tri nivele të pranishme në ciklin e ri të feminizmit?
NF – Jemi të shqetësuar për të gjitha nivelet, të cilat janë njëfarësoj të ndërlidhura me njëra-tjetrën. Nuk mund të ndryshohet sfera ekonomike dhe marrëdhëniet shpërndarëse, nëse nuk ndodh ndryshimi edhe në nivelet e tjera.
Çka llogaritet si çështje politike shpesh përcaktohet në varësi të çështjeve ekonomike. Forcat e kapitalit këmbëngulin se çështjet e lidhura me punësimin duhet të përcaktohen nga tregjet dhe shefat, si dhe këto çështje nuk kanë të bëjnë me vendimmarrjen demokratike, politike dhe kolektive. Ka një vijë ndarëse midis asaj që vendosin pronarët privatë të kapitalit dhe asaj që vendosim ne si shumicë demokratike.
Shumë nga këto çështje lidhen me kulturën – me gjuhët që kemi në dispozicion për të kuptuar situatën. A kemi koncepte si ngacmimi seksual dhe takim-përdhunimet, një terminologji me të cilën mund të komunikojmë për të identifikuar se çfarë nuk shkon në shoqëri, të flasim për përvojën tonë dhe të ngremë pretendimet tona?
Feminizmi ka bërë përpjekje në krijimin e një gjuhë të re dhe, në këtë kuptim, në ndryshimin e kulturës, në ndryshimin e botëkuptimit të njerëzve për të drejtat dhe panegociueshmërinë e tyre. Është zgjeruar sfera e ligjërimit politik dhe çështjeve potenciale për vendimmarrjen demokratike, duke shkuar përtej vendimeve private të familjes ose firmës përkatëse.
Kemi bërë më shumë përparim në nivelin kulturor sesa në ndryshimin dhe transformimin institucional, si në sferën politike ashtu edhe atë ekonomike. E gjitha varet nga ndërlidhja midis këtyre tri elementeve.
RM – Keni theksuar se neoliberalizmi ka përvetësuar dhe shfrytëzuar në dobi të tij disa nga kritikat dhe kërkesat e ngritura nga feminizmi i valës së dytë dhe lëvizjet e tjera të viteve 1970. A mund të ndodhë kjo sërish me format e reja të feminizmit – dhe çfarë mund të bëjmë për ta shmangur?
Feminizmi liberal, së bashku me antiracizmin liberal, lëvizjet liberale LGBTQ dhe të ashtuquajturin “kapitalizëm të gjelbër” u hegjemonizuan – duke u përfshirë – në një bllok sundues hegjemonik, i cili në Shtetet e Bashkuara mori trajtën e asaj që unë e quaj “neoliberalizmit përparimtar”.
Karizma dhe ideologjia e këtyre lëvizjeve u dhanë politikave të tmerrshme si financiarizimi, prekarizimi i punës dhe ulja e pagave aurën e të qenit pro-homoseksual, pro-grave etj . Kështu ka ndodhur, prandaj është me rëndësi që vala e re e feminizmit të distancohet nga ai lloj feminizmi dhe të hapë një rrugë të re.
Gjithmonë ekziston mundësia për t’u hegjemonizuar dhe përvetësuar nga forcat më të pushtetshme, qëllimet e të cilave në fund të ditës bien ndesh me tonat. Është gjithmonë e rëndësishme që lëvizjet e majta dhe emancipuese të jenë të vëmendshme për këtë.
Sot na thuhet se në të vërtetë kemi vetëm dy mundësi: ose populizmin autoritar të krahut të djathtë, që është racist dhe ksenofob, ose të kthehemi tek ithtarët tanë liberalë dhe neoliberalizmi përparimtar. Megjithatë kjo është një zgjedhje e rremë – ne duhet t’i refuzojmë të dyja opsionet.
Ky është momenti i një krize të madhe, të cilën kemi shansin ta kanalizojmë në rrugë të ndryshme, duke ndërtuar një lëvizje vërtet antisistemike të 99-përqindëshit, ku feminizmi për 99-përqindëshin është në të njëjtën rrymë me lëvizjet punëtore, ambientalizmin për 99-përqindëshin, luftën e 99-përqindëshit për të drejtat e migrantëve etj.
RM – Keni shkruar që shtet-kombi (në atë që ju e quani kornizë vestfaliano-kejnesiane) ka hyrë në krizë me neoliberalizmin dhe se këto kufij tanimë janë më të shpërhapur. Ju e emërtoni si politikë të shkornizuar “deframing“. Po cili është roli i shtetit-komb sot? A mund të themi se është zhdukur?
NF – Jo, nuk është zhdukur. Historikisht, shteti-komb ka qenë forca kryesore që ka siguruar mbrojtje dhe siguri në çdo nivel për punëtorët në raport me kapitalin. Edhe sot shteti-komb mbetet adresa kryesore e kërkesave. Kur duam siguri, kur duam mbështetje sociale, kujt ia kërkojmë? Kërkojmë që qeveria jonë të na përgjigjet.
Teksa politika është ende e organizuar kryesisht në baza kombëtare, është e kuptueshme që fushatat zgjedhore kombëtare të jenë aktivitetet kryesore. Megjithatë kjo është e pamjaftueshme.
Mund ta dallojmë këtë kur i referohemi migracionit, i cili është një nyje e madhe konflikti, tamam një krizë më vete. Kemi njerëz nga e gjithë bota që nuk kanë shtete që mund t’u dalin në mbrojtje apo t’u sigurojnë çka ne presim nga shtetet tona të pasura. Ata që jetojnë në shtete të dështuara, në kampe refugjatësh, janë të detyruar të largohen nga dhuna politike, nga persekutimi fetar, nga fakti që Shtetet e Bashkuara i kanë pushtuar dhe shkatërruar vendet e tyre, nga kriza klimatike dhe nga shumë tipare të krizës globale që po jetojmë.
Kur këta njerëz vijnë, lëvizjet populiste të krahut të djathtë përforcojnë politikat e tyre nacionaliste dhe përjashtuese. Cili është slogani i Trump-it? “Ta bëjmë Amerikën përsëri të madhe” – siç ishte para se të gjithë këta njerëz me qëllime të errëta të shfaqeshin dhe ta shkatërronin vendin tonë. Kjo është ideologjia e kësaj lëvizjeje populiste. Pra, ne duhet të mendojmë një mënyrë transnacionale dhe globale për të siguruar të drejtat sociale për të gjithë njerëzit në botë. Ata kanë nevojë për këto të drejta që të mos iu duhet të futen në një varkë dhe të rrezikojnë jetën vetëm për të gjetur një vend për të jetuar me dinjitet në anën tjetër të botës.
E përktheu Liri Kuçi
Marrë nga revista Jacobin
Imazhi: Mario Tama/Getty Images
