/Hans Magnus Enzensberger/
Gjysmë shekulli më parë, në malet pa ajër të Bolivisë, u ekzekutua një burrë i bukur me zemër djaloshari: mjeku, poeti dhe revolucionari i papërsëritshëm Ernesto Guevara, i njohur ndërkombëtarisht me emrin e luftës Çe. Shpejt, figura e tij ndezi zemrat e miliona të shtypurve prej kolonializmit brutal në periferitë e thella të botës, por edhe të miliona të rinjve në qytetet e mëdha kapitaliste, paçka se ky njeri i jashtëzakonshëm, i mitizuar, qe një burrë i zakonshëm me azmë, që luftonte në kushte tejet të vështira në qoshkat më të errëta të jetës njerëzore.Arsyeja përse publikojmë këtë lavd të esëllt të të konsideruarit poeti më i madh politik gjerman pas Bertolt Brehtit, Hans Magnus Enzensberger, ka të bëjë me një tentativë të vogël për ta zhveshur Çenë prej ambalazhit mistik të konsumit. Sot, në bashkohësinë e molepsur me ankth dhe pabarazi, më tepër se idhujtarizimi i luftëtarit simpatik, është e nevojshme të kuptohet vendimi i tij prej biri të brishtë të një familjeje intelektuale borgjeze që tradhtoi vilën e babait në lumë dhe karrierën e sigurt të mjekut për të zbuluar peizazhet e varfra dhe primitive të Amerikës Latine. Jo si gjyshërit konkuistatorë me ethet e arit, por si një pasion që të kujton Krishtin në mënyrë të papërballueshme. Më tepër se konceptet e abstraktizuara të dashurisë për njeriun, konkretizimin e kësaj dashurie përmes angazhimit serioz politik. Më tepër se vdekjen e lavdishme të kujtojmë dhe të kuptojmë jetën e tij, besimin tek idetë dhe shokët, dhe mbi të gjitha te fitorja e drejtësisë, e progresit dhe njeriut, e lirisë me barazi, paçka se çdo epokë përpiqet ta pamundësojë atë.Prandaj, le të bëhemi si Çeja: realistë që kërkojnë të arrijnë të pamundurën.—Klodi Leka
Për një kohë të gjatë njerëzit mbanin mbi kokë
kapën e tij të vogël
dhe mijëra të tjerë, duke mbajtur fotot e tij në duar,
foto të mëdha,
përsërisnin, duke bërtitur me zë shumë të lartë emrin
e tij.
Të pavërtetë dukeshin trenat, që përshkonin qytetin,
pothuajse
si klasa dhe si vendi, në të cilin ai kishte lindur.
Larg thertoreve, barakave dhe kuplarave ,
thërrmohej vila e babait në lumë. Paraja ishte
avulluar,
megjithatë pishina mbeti. Një fëmijë i druajtur,
alergjik, që shpesh i merrej fryma, luftonte me trupin
e tij,
thithte puro dhe u bë siç duhet të ndodhë gjithnjë,
një burrë.
Nën jastëk ishte Zhyl Verni. Mësymja e tij e parë,
arratisja e parë në realitet: Metaforë e pikëlluar.
Megjithatë leprozët, nën verandën e kalbur në
Amazoni,
nuk kuptonin çfarë thoshte dhe vijonin të vdisnin.
Pastaj,
ai gjeti së pari armikun, që i mbeti besnik deri në
fund
dhe armikun e armikut. Pak fitore më vonë dhe atij
iu shfaq
njeriu i ri, si një ide e lashtë e shumë e re.
Megjithatë ekonomia
nuk ua vinte veshin fjalëve të tij. Mungonte gjithnjë
spageti.
As pastë dhëmbësh nuk kishte, por përse ishte
prodhuar pasta e dhëmbëve?
Bankënotat që ai nënshkroi nuk vlenin aspak.
Sheqeri ngjitej në këmishë. Makinat, të blera me
valutë të fortë,
kalbeshin në skela. La Rampa gumëzhinte nga
thashethemet.
Këmbëzgjebosur në Moskë, kredite të reja. Në
rreshta të gjatë, populli
ishte i pabesë dhe sajonte shaka të uritura. Kudo
spiunë,
intriga, që nuk i kuptoi kurrë. Një i huaj i përjetshëm.
Dëshironte t’u predikonte rusëve moral. Miku i
njeriut
sokëllinte kundër urrejtjes që mund t’i kthente njerëzit
në një makinë vrasëse të ftohtë dhe efektive. Në të vërtetë
i ngjante një mimoze: me shumë kënaqësi lexonte
poezi.
Një mohues i brishtë, tagji për shërbimet sekrete.
Kështu ai mori armët dhe qëndroi atje, ku gjithçka
ishte e qartë
plotësisht: atje, ku armiku ishte armik dhe tradhtia
tradhti, në xhungël.
Por ai vetë dukej i shuar. I rrumbullt, pa mjekër, me
tëmtha të nxirë,
me syze të trasha, si një përfaqësues në Duffle-coat,
kështu ,
krejt i maskuar, shkoi në Nancahuazu, në detyrën e
tij të fundit.
Ai nuk fliste as Quechua, as Guarani. Heshtja e
indianëve
ishte absolute, sikur të vinin nga një botë tjetër. Insekte
bimë kacavjerrëse, shkurre. Fshatarë si gurë. Kolikë,
kollitje, ënjtje. Kortizon mbi dozën e përcaktuar.
Adrenalinë.
Dhe duke gulçuar, gjilpëra e fundit: Ave Maria
purisima!
Tashmë legjenda përhapej si një shkumë. Ne, mbinjerëzit,
jemi gjithnjë të gatshëm dhe të pamposhtshëm. E njëjta
ironi e tmerrshme,
e pavënë re prej bashkëluftëtarëve. Një karakatinë
njeriu, një idol.
Ne e kishim punësuar, thoshnin më të përparuarit
e armiqve të tij. Por këta e ekspozuan kufomën e tij
ne duar të prera. Një aventurë mistike dhe një pasion,
që kujton Krishtin në mënyrë të papërballueshme:
shkruajnë përkrahësit e tij. Ai: Les honneurs, ça
m’emmerde.
Nuk u kalua shumë kohë dhe ja u harrua. Vetëm
historianët
bëjnë kuvli si mola në pëlhurën e uniformës së tij.
Boshësi vrimash në luftën popullore. Dhe në
Metropol
flet akoma për një dyqan, që ka grabitur emrin e tij.
Në Kensington High Street
digjen pa flakë duhanpirësit me çibukë të gjatë:
Pranë arkës rrinë hipitë e fundit, të murrëtyer,
të pavërtetë, si fosile, të padyshimtë dhe pothuajse,
të pavdekshëm.
Teksti ndërpritet dhe, në qetësi, përgjigjet ngjishen
në radhë.
Përkthyes: Fatmir Alimani
Imazhi: Wikipedia Commons
Ky artikull është botuar nën licensën CCA 4.0 (Creative Commons Attribution 4.0 International License).
